หมากกะทัน เป็นภาษาถิ่นอิสาน แปลว่า พุทรา แต่ต่างจากพุทราลูกใหญ่ๆเท่าแอปเปิ้ลเขียวทั่วไป หมากกะทันที่จะกล่าวนี้มีลูกเล็กๆเท่าผลเชอรี่ เมื่อดิบสีเขียว สุกก็จะสีน้ำตาลแดง รสชาติเปรียวหวาน อร่อย ชุ่มคอ บอกไม่ถูก...
วันนี้ช่างทอบ้านป่าขาว จะย้อมเปลือกต้นหมากกะทัน ได้ต้มสกัดสีรอแล้วตั้งแต่เมื่อวาน วันนี้กรองเอาแต่น้ำ้ แยกเศษเปลือกไม้ จะได้ไม่เกี่ยวพันกับเส้นไหมที่จะย้อม
นำน้้ำเปลือกหมากกะทันไปต้มพออุ่น ใส่เกลือแกงสัก 2 ช้อนโต๊ะ คนให้ละลาย จากนั้นทดสอบโดยจุ่มมือลงไป อุณหภูมิอุ่นๆพอทนได้จึงนำเส้นไหมที่ลอกกาวไหมออกแล้วไปแช่ นวดให้น้ำและเส้นซึมทั่ว แช่พักไว้ 10 นาที เราเรียกวิธีนี้ว่าการย้อมเย็น เพื่อไม่ใช้เส้นไหมด่าง
การย้อมไหมไม่ให้สีด่าง นับเป็นเทคนิควิธีที่ต้องใช้ความชำนาญและอดทน ต้องนั่งเฝ้าหม้อต้มตลอดการย้อม ทุกๆ 5 นาทีต้องยกบ่วงขึ้นลงและกลับเส้นไหมพลิกไปมา ทำอย่างนี้ 1 ชั่วโมง จากนั้นผึ่งลมพอให้หายร้อน บิดน้ำออก กระตุกให้เรียงเส้น ผึ่งลมให้เย็น จะได้ไหมสีน้ำตาลอ่อนอมส้ม มีกลิ่นหอมเปลือกหมากกะทัน
คำตอบคือ ย้อมซ้ำสิ สีจะได้เข้มขึ้น แต่ก็ต้องนั่งเฝ้าหม้อต้มอีกรอบ ชักช้าไม่ทันใจ มีวิธีอื่นอีกไหม...
คำตอบที่สอง คือ ใช้การเล่นแร่แปรธาตุ เป็นนักเคมี+มายากล ...คำตอบนี้ชวนฉงนระคนกับชวนตื่นใจ
ทำอย่างไรหนอๆๆ
ช่างทอนำปูนขาวมาละลายน้ำ แช่ทิ้งไว้ให้ตกตะกอน เรียกกันว่า "น้้ำปูนใส"
ชื่อทางเคมีว่าอย่างไรไม่ทราบ ทราบอย่างเดียวว่ามีค่าเป็นด่าง จะทำปฏิกิริยากับเส้นใยที่ย้อมแล้วให้เปลี่ยนสี!!!
ปูนขาวหรือปูนแดง คือปูนที่ใช้ผสมเพื่อเคี้ยวหมากนั่นเอง เนื้อเป็นครีมข้น ไม่ใช่เป็นผงเหมือนปูนฉาบผนังบ้าน
สัดส่วนทำน้ำปูนใสคือ น้ำเปล่า 10 ลิตร ต่อปูนขาวหรือปูนแดง 1 ขีด หากมีน้ำน้อยกว่าหรือมากกว่า ให้ลดหรือเพิ่มเนื้อปูนตามความเหมาะสม
กรองเอาแต่น้ำที่ใส ใส่กะละมังใหม่ นำเส้นไหมที่เพิ่งย้อมและผึ่งลมจนเย็นแล้ว แยกเอาเฉพาะจำนวนที่ต้องการให้ได้สีอื่น นำมาจุ่มน้ำปูนใสพรวดเดียวให้พร้อมกัน นวดให้ทั่ว พลิกเส้นไหมไปมานาน 5 นาที
สีเส้นไหมย้อมเปลือกหมากกะทัน จากเดิมสีน้ำตาลอ่อนๆอมส้มกลายเป็นสีทองแดงอมน้ำตาลได้ทันใจ
ขอเน้นย้ำไฮไล้ท์ว่าสีสวยมาก ถ้าไม่เห็นขั้นตอนการย้อมด้วยตัวเองต้องฟันธงว่าย้อมสีเคมีแน่ๆ
แต่นี่คือสีจากพืชธรรมชาติ ที่หาได้ง่ายในท้องถิ่นบ้านป่าขาว ไม่ต้องซื้อ และไม่ได้โค่นต้นไม้ หากแต่ถากเอาเปลือกมาย้อม ขณะที่ย้อม ผู้ย้อมก็ปลอดภัย เพราะไอระเหยไม่มีโลหะหนักหรือสารเคมีที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ผิวหนังหรือดวงตา พอย้อมเสร็จน้ำที่เหลือก็นำไปรดพืชผักผลไม้ให้งอกงามได้ และเมื่อทอเป็นผืนที่งดงามแล้ว ประทับตรานกยูงพระราชทานแล้ว ผู้ซื้อก็ได้อุดหนุนผลิตภัณฑ์ของชาวบ้าน ได้มีส่วนให้เขามีเงินทุน มีกำลังใจที่จะทำงานหัตถศิลป์แขนงนี้ต่อไป...
สีสวยยยยย
ตอบลบ